Diğer adıyla Bruksizm, istemsiz diş sıkma ya da diş gıcırdatma sonucunda dişlerin birbirine sürtünmesi olarak tanımlanmaktadır. Gündüz (diurnal) ve gece (nokturnal) görülen diş sıkma durumuna göre iki farklı şekilde isimlendirilmektedir. Nokturnal bruksizm olarak adlandırılan ve gece uyku sırasında meydana gelen diş sıkma durumu daha fazla karşımıza çıkmaktadır.
Bruksizm; dişlerde aşınmalar, düzleşmeler, dolgu ve dişlerde kırılmalar, dişlerde hassasiyet, diş etlerinde kaşınma hissi, dişlerde sallanma, kaslarda ve eklemde ağrı, çene hareketlerinde kısıtlılık, eklemden ses gelmesi, çene ağrısı, baş, kulak ve yüz ağrısı gibi problemlere neden olabilmektedir.
Bruksizmde ana nedenin stres ve kaygı olduğu düşünülmektedir. Bunlar dışında kullanılan ilaçlar (antidepresanlar), Parkinson gibi nörolojik hastalıklar, alkol ve bağımlılık yapıcı maddeler, uyku bozuklukları gibi durumların bruksizmi arttırdığı bilinmektedir.
Çocuklarda Bruksizm Ndenleri
Çocukların %7-15’inde bruksizm görülmektedir ve 12 yaşından sonra görülme sıklığı azalmaktadır. Genellikle ebeveynler çocukların uykularında dişlerini gıcırdattıklarını ve sesten dolayı fark ettiklerini ifade etmektedirler.
Çocuklarda bruksizm nedenleri arasında duygusal ve psikolojik stresin yanı sıra, lokal ve sistemik pek çok neden bulunabilmektedir.
Diş Sıkma ve Gıcırtmanın Psikolojik Nedenleri
Bruksizmin en önemli nedeni erişkinlerde olduğu gibi artmış stres ve kaygıdır. Özellikle yeni bir kardeşinin olması, okula başlaması, aile içi sıkıntılar çocuklarda stresi arttıran durumlardır. Bunlar dışında hiperaktif ve agresif kişilikli çocuklarda da diş sıkma ve gıcırdatma görülebilmektedir.
Diş Sıkmanın Lokal Nedenleri
Bruksizmin lokal nedenleri; dişlerin uygunsuz kapanması, dolgu ve diş temaslarının doğru olmaması ve eklem rahatsızlıklarıdır.
Bunlardan en önemlisi ve sıklıkla karşımıza çıkan durum, dişlerin değişim döneminde farklı temaslar olması ve çocuğun buna alışmaya çalışmasıdır. Süt dişleri değişir ve yerine daimi dişler çıkmaya başlar, dişler olması gereken konuma gelene kadar farklı temaslar nedeniyle diş sıkma ve diş gıcırdatma problemi görülebilmektedir.
Diğer bir neden yapılmış olan restorasyon ya da dolgularda prematur temas dediğimiz, yükseklik ya da taşkınlıkların olması durumudur. Bu gibi durumlarda tüm restorasyonların kontrol edilmesi, temas noktalarının tespit edilmesi ve prematur kontakların giderilmesi gerekmektedir.
Diş Gıcırdatmada Sistemik Nedenler
Bruksizmin sistemik nedenleri arasında, reflü, allerji ve solunum rahatsızlıkları, beslenme yetersizliği, bağırsak parazitleri, bazı endokrin ve nörolojik rahatsızlıklar, geniz eti ve büyük bademcikler sayılabilir.
Çocuklarda gece uykusunda diş sıkma ve diş gıcırdatmanın yanında salya akışının da olduğu durumlarda bağırsak paraziti olabileceği atlanmamalıdır.
Solunum rahatsızlıkları ve alerjiye bağlı diş sıkma ve diş gıcırdatma genellikle 5 yaşından küçük çocuklarda daha sık görülmektedir.
Bazı çalışmalarda diş gıcırdatmanın genetik olarak anne ve babadan çocuklara geçebileceği söylenmektedir; ancak aile içindeki sıkıntılar nedeniyle stres kaynaklı tüm aile bireylerinde diş sıkma ve diş gıcırdatma olabileceği unutulmamalıdır. Aynı zamanda çocukların aileden gördükleri davranışları taklit edebilecekleri ve özellikle gündüz uyanıkken diş sıkma ve diş gıcırdatma görülen çocuklarda birini taklit ediyor olabilecekleri de akılda tutulmalıdır.
Tedavi
Bruksizm tedavisinde amaç ana etkeni ortadan kaldırmaktır. Dolayısıyla diş hekimi ve tıp hekimlerinin birlikte çalışması gerekmektedir.
Çocuklarda genellikle diş sıkma ve diş gıcırdatma daimi dişlerin tamamen sürmesinden sonra kendiliğinden ortadan kalkmaktadır (yaklaşık 12 yaş). Daha küçük çocuklar için ise olası sistemik problemleri değerlendirmek ve öncelikle etkenin tespit ve tedavi edilmesi gerekmektedir.
Duygusal ve psikolojik stres ve kaygı sonucunda meydana gelen diş sıkma ve gıcırdatma durumlarında ise, uyku öncesi çocuğu rahatlatmaya ve stresini azaltmaya yönelik yöntemler uygulanmalıdır (sevdiği bir oyunu oynamak, sevdiği bir kitabı okumak, rahatlatıcı müzikler dinletmek gibi). Bunların işe yaramadığı durumlarda psikolojik destek alınması düşünülmelidir.
Yetişkin hastalarda gece koruyucu plaklar, dişlerin aşınmasını engellemek açısından rahatlatıcı olabilmektedir, ancak bruksizmin multifaktöriyel bir rahatsızlık olduğu unutulmamalı ve neden olabilecek tüm etkenler düşünülmüş olmalıdır. Eklem ve kaslar birlikte muayene edilmeli ve uygun apareyler uzmanlar tarafından hazırlanmalıdır.
Çocuklarda gece koruyucu plaklar genellikle, büyüme gelişmeleri henüz tamamlanmadığı için dişler üzerinde ciddi aşınmalar olmadığı sürece uygulanmamaktadır. Dişler üzerinde ciddi aşınmaların olduğu ve tüm etkenler ortadan kaldırılmasına rağmen devam eden özel durumlarda apareyler uzmanlar tarafından hazırlanabilmektedir, ancak genellikle büyüme ve gelişimi etkilememek adına tercih edilmemektedir.
Çocuk Diş Hekimi Cansu Uzun Önalan
