Bruksizm (diş sıkma), kişinin dişlerini sıkarak, gıcırdatarak veya birbirine bastırarak yaptığı bir parafonksiyon yani zararlı bir alışkanlıktır. Sanılanın aksine sadece gece diş sıkma olarak değil gün içinde de stresli bir iş yaparken, odaklanmışken veya dalmışken de diş sıkması yaşanılabilmektedir. Normal bir birey 8 saatte ortalama 260 kez dişlerini birbirine temas ettirirken, diş sıkma alışkanlığına sahip bireylerde (bruksoman birey) bu sayı uykuda 1200’e kadar çıkabilmektedir.

DİŞ SIKMA NEDEN OLUR, NEDENLERİ NELERDİR?

Diş sıkma günümüzde neredeyse her 3 insandan 1’inde görülen bir problemdir. Özellikle COVID-19 salgınından sonra diş sıkma vakaları artmıştır. Bu da bize diş sıkmanın psikoloji ile bağlantısını bir kere daha kanıtlamıştır. Bunun öncesinde yüksek tansiyon, hipertiroidi veya psikolojik sebeplere bağlı stres, anksiyete ve sinirlilik durumlarında diş sıkmaların arttığını, hatta meslek gruplarının bile kişilerdeki diş sıkma alışkanlığına etkilerini biliyorduk. Örneğin sporcularda, inşaat, nakliyat gibi fiziksel güce bağlı meslek gruplarında, asker, polis gibi stres seviyesi yüksek meslek gruplarında veya ince işçilik yapması gereken mikrocerrahi doktorları gibi yüksek hassasiyetle çalışan meslek gruplarında diş sıkma miktarı fazladır. Bunları ve diğer sebepleri sıralayacak olursak:

Dişsel faktörler: Yeni yapılmış diş tedavileri, uyumsuz dolgular veya protezler, diş dizisindeki bozukluklar vs.

Psikososyal faktörler: Anksiyete, stres, gerginlik, bastırılmış duygular, agresif veya hiperaktif kişilikler

Nörolojik faktörler: Beyin travmaları veya bazı nörolojik hastalıklar

Santral sinir sistemi bozuklukları: Parkinson Hastalığı, Huntington Hastalığı, Tourette Sendromu vs.

Kullanılan ilaçlar veya maddeler: Sigara, alkol, tütün, kafein, kokain gibi maddelerin kullanımı ve bağımlılıklar, bazı antidepresanlar (selektif serotonin gerialım inhibitarü ilaçlar) Kalsiyum kanal blokerleri

Genetik yatkınlık faktörleri

Genel sistemik bozukluklar: Bağırsak florası, yeme bozuklukları, alerji, endokrin hastalıkları

DİŞ SIKMA BELİRTİLERİ NELERDİR? NASIL TEŞHİS EDİLİR?

Dişlerde aşınmalar

Çene ekleminde ağrı, ses ve kitlenme

Çiğneme kaslarında ağrı (Özellikle sabah uyanıldığında artıp gün içinde azalan)

Dişlerde, dolgularda kırılmalar, dişteki çatlaklara bağlı hassasiyetler

Dişlerde sallanma ve diş eti çekilmeleri

Baş ağrısı

Boyun ve bel ağrısı

Diş sıkma bilinçli bir alışkanlık olmadığı için teşhisi çoğunlukla diş hekimleri tarafından yapılmaktadır. Çiğneme kaslarındaki büyümeler, dişlerdeki aşınmanın şekilleri, aşınmalara bağlı dikey boyutta düşmeler, dişlerdeki kırık ve çatlak miktarları, çene eklemindeki bozulmalara bağlı oluşan sesler, kitlenmeler, ağız açma esnasında çenenin anormal hareketleri gibi belirtilerle diş hekimleri hastaya bruksizm teşhisi koyabilmektedir. Bunun dışında baş ağrısı ile veya boyun ve bel ağrıları şikayeti ile gidilen fizyoterapistler ve doktorlar, tedaviye rağmen geçmeyen ağrılar olduğunda diş sıkmadan şüphelenip hastayı diş hekimlerine yönlendirebilmektedirler.

DİŞ SIKMANIN ZARARLARI NELERDİR?

Diş sıkmanın dişlerde ve çevre dokularda zararlı etkileri olmaktadır. Çünkü bruksizm ile birlikte dişler üzerine gelen ekstra yükler tüm çiğneme sisteminde hatta genel vücut sağlığında bozulmalara sebep olabilmektedir. Bu ekstra yükleri şöyle daha iyi anlayabiliriz: yapılan araştırmalara göre normal bir çiğnemede dişler birbirine 0.3sn temas eder ve dişler üzerine ortalama 80 kg yük biner. Ancak diş sıkma esnasında dişlerin temas süresi 7snye, binen yük ise 140kglara çıkmaktadır. Bu da oldukça çarpıcı bir sonucu gözler önüne sermektedir.

DİŞ SIKMASI YÜZÜ YAŞLANDIRIR MI? 

Bu kadar fazla yükün dişler üzerine binmesi ve sert yüzeylerin birbirine sürtmesi ile alt-üst dişler karşılıklı olarak adeta bir törpü gibi etki ederek dişlerin çiğneyici yüzeylerinin aşınmasına sebep olur. Aşınmaya bağlı olarak alt yüz yüksekliği dediğimiz burun ucu çene ucu mesafesi kısalmaya başlar. Buna bağlı olarak dudaklar içeriye çöker, çenede çin bıyığı görüntüsü dediğimiz kırışıklıklar oluşur. Tüm bunlar kişinin yaşlı görünümüne sebep olur. Azalan alt yüz yüksekliği çiğneme yaparken kasların daha fazla çalışmasına, böylelikle çiğneme kaslarında büyümeyle birlikte yüzün yatay yönde genişlemesine sebep olur.

DİŞ SIKMASI YÜZ, BAŞ, BOYUN AĞRISI YAPAR MI?

Sadece dişlerde değil tüm yüzdeki estetik bozulmaların yanı sıra bruksizm, kaslarda ağrılara ve eklem hastalıklarına sebep olur. Fazla kullanılan kaslarda halk arasında kulunç denilen tetik noktaları oluşur ve kişide ağrı, yorgunluk olarak hissedilir. Çoğunlukla çiğneme kaslarında yaşanan bu durum çevre kasların da etkinliğinin artmasına ve benzer problemlere yol açar. Örneğin boyun ve sırtta oluşan geçmeyen ağrıların sebebi diş sıkma olabilir.

DİŞ SIKMASI HASSASİYET YAPAR MI?

Sert dokuların birbirine sürtmesi ile dişler sürekli olarak travmaya maruz kalmaktadır. Yemekten çıkan bir taşın ani olarak ısırılması ile oluşan travma gibi bruksizm esnasında da dişler, sürekli olarak sürtünme kuvvetine bağlı oluşan travmadan etkilenmektedirler. Bu aşırı kuvvetin sonucunda dişlerde çatlaklar oluşur ve hassasiyetler başlar. Mine dokusunun aşınıp dentinin açığa çıkması ile özellikle yaşlı bireylerde diş kırığı oluşma riski artar. Çünkü yaşla birlikle derinin esnekliğini kaybedip kırışması gibi dişlerimiz de yaşlanır ve esnekliğini kaybeder. Bu da dişlerde kırılmalara yol açar.

DİŞ SIKMA, DİŞ ETİ ÇEKİLMESİ VE DİŞ KAYIPLARINA SEBEP OLUR MU?

Dişe gelen yüksek kuvvetler dişi çevreleyen diş eti ve çene kemiği tarafından dengelenmeye çalışır. Ancak aşırı kuvvetler sonucu çevre dokular bunu tolere edemeyebilir. Bunun sonucunda diş eti çekilmeleri, çene kemiğinde erimeler ve buna bağlı olarak dişlerde sallanmalar ve kayıplar başlar. Bu da çürük bile olmasa dişlerin kaybına sebep olur.

DİŞ SIKMA TEDAVİSİ: BRUKSİZMDE TEDAVİ SEÇENEKLERİ NELERDİR?

En çok gelen sorulardan biri “Uyurken dişlerimi sıkıyorum. Diş sıkma botoksu ile tüm sorunlarım geçer mi?” veya “Diş sıkma için gece plağı kullanımı yeterli midir?” oluyor. Maalesef ki HAYIR.

Bir hastalığın tedavisinde önemli olan ilk adım hastalığın sebebinin teşhisi ve sebebe yönelik tedavidir. Bruksizm (diş sıkma) birçok açıdan tedavi edilmesi gereken kompleks bir hastalıktır. Diş sıkmanın en çok rastlanan sebebi psikolojik ve ağız içi sebeplerdir. Tedaviye öncelikle bir diş hekimi muayenesi ile başlanmalıdır. Bu muayenede saptanan sıkıntılar varsa (örneğin, diş eksiklikleri, uyumsuz/yüksek dolgu ve protezler, çapraşıklıklar ve uygun olmayan diş temasları, tek taraflı çiğneme alışkanlıkları) bunlar tespit edilir. Diş sıkmaya bağlı oluşan hassasiyetlere yönelik aşınma ve çatlak muayenesi ve tedavisi gerekli ise mikroskop ile yapılıp hasta rahatlatılmalıdır. Çünkü diş sıkmaya bağlı oluşan mikroçatlaklar çıplak göz ile görülemeyebilir, mikroskop kullanımını gerektirebilir. Ağız içi diş ilişkileri ideal hale getirildikten sonra diğer tedavi seçenekleri değerlendirilmeli, çoğunlukla bir psikoterapi ile desteklenmelidir.

Diş sıkma için antidepresan kullanımı, kas gevşetici ilaçlar, rahatlatıcı organik yağların kullanımı, botoks uygulamaları, ağız içi splint/plak yapımı tek başına bir tedavi olmamakla birlikte var olan problemin halının altına süpürülmesidir. Biz diş hekimleri olarak botoks ve gece plağı uygulamalarını, hastamızın tedavisi boyunca dişlerinin ve çevre dokularının diş sıkmanın zararlı etkilerinden korumak için kullanırız. Sadece bunlar ile diş sıkmanın çözümüne ulaşmaya çalışmak bir kanser hastasının ağrısını dindirmek için ağrı kesici kullanmasına benzer. Sorunu çözmez.